Παραμορφώσεις του ποδιού

Παθήσεις στο παιδικό πόδι

ΓΕΝΙΚΑ

Οι παράγοντες που καθορίζουν το σχήμα, τον τύπο και το μέγεθος του ποδιού είναι γενετικά καθορισμένοι και δέχονται τροποποιήσεις κάτω από εξωτερικές επιδράσεις, όπως τους αναπτυσσόμενους μυς και το εξωτερικό περιβάλλον.

Κατά την γέννηση το πόδι εμφανίζεται με επιπεδωμένο πέλμα λόγω του λιπώδους στρώματος της ποδικής καμάρας που απορροφάται σταδιακά μέσα στον 1ο χρόνο της ζωής. 

Οι μυς του κάτω άκρου αναπτύσσονται προοδευτικά καθώς το βρέφος εκτελεί ελεύθερες κινήσεις, για αυτό το λόγο δεν θα πρέπει να εμποδίζονται με στενά ενδύματα και σκεπάσματα. 

Τον 9ο-10ο μήνα της ζωής τα βρέφη αρχίζουν να έρπουν και μεταξύ 12ου και 15ου μήνα το παιδί βαδίζει για πρώτη φορά με βοήθεια, ενώ σύντομα ανεξαρτητοποιείται με την εξάσκηση.

Το παιδί θα ξεκινήσει να στέκεται μόνο του, ανάλογα τη νευρομυϊκή του ανάπτυξη, και δεν πρέπει να το αναγκάζουμε σε πρώιμη εκμάθηση της βάδισης, ιδιαίτερα το υπέρβαρο παιδί, καθώς θα υπερφορτίσει ανώμαλα το ανώριμο ποδαράκι του.

Κατά την περίοδο ανάπτυξης το υπόδημα θα πρέπει να προσαρμόζεται ανάλογα με τις φθορές που υφίσταται αλλά και το αυξανόμενο μέγεθος του ποδιού. Παράλληλα θα πρέπει να ενθαρρύνεται η βάδιση χωρίς υποδήματα σε μαλακές επιφάνειες όπως άμμο, χόρτο ή χαλιά για την εκγύμναση των μυών του πέλματος.

Τα περισσότερα παιδιά γεννιούνται με πόδια φυσιολογικά ανεπτυγμένα, τα οποία καθίστανται δομικώς σταθερά και επαρκώς λειτουργικά. Ωστόσο, σε ορισμένα παιδιά εμφανίζονται γενετικές και οντολογικές ανωμαλίες πριν ή μετά την γέννηση με αποτέλεσμα παραμορφώσεις. Οι καταστάσεις αυτές ονομάζονται αναπτυξιακές ανεπάρκειες.

Στις στρεβλοποδίες (ραιβοϊπποποδία, βλαισοϊπποποδία, κάθετος αστράγαλος κτλ), που εμφανίζονται με τη γέννηση του νεογνού, η θεραπεία διόρθωσης αρχίζει αμέσως μετά την γέννηση και περιλαμβάνει χειρισμούς με γύψους ή νάρθηκες στην θέση διόρθωσης ή ακόμη και χειρουργικές επεμβάσεις.

Εκτός από τις συγγενείς ανωμαλίες που αναφέραμε υπάρχουν κι άλλες αναπτυξιακές ανεπάρκειες που προκαλούν παραλλαγές της φυσιολογικής δομής και ευθυγράμμισης των οστών και των αρθρώσεων. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν, η βλαισογονία ή η ραιβογονία, οι στροφές των μακριών οστών, οι μυϊκές ανισορροπίες, η ανισοσκελία, η βλαισοπλατυποδία, η κοιλοποδία, η προσαγωγή των μεταταρσίων (ραιβά μετατάρσια), διάφορες δακτυλικές παραμορφώσεις κ.α.

Οι πλέον σοβαρές παθήσεις ανιχνεύονται από την ιατρική ομάδα του μαιευτηρίου, ωστόσο οι πιο συνηθισμένες παραμορφώσεις μπορεί να παρατηρηθούν περίπου στο 3ο έτος της ηλικίας, οπότε τα παιδάκια μπορεί να περπατούν με τα πόδια στραμμένα προς τα έσω ή έξω, να χτυπάνε τα γόνατα μεταξύ τους ή να προκαλούν κατά το τρέξιμο παράξενο ήχο παφλασμού.

Άλλες πάλι φορές οι γονείς οδηγούνται σε αναζήτηση ιατρικής βοήθειας επειδή τα παιδιά παραπονούνται για πόνους ή εύκολη κούραση. Δεν είναι όλα τα παιδάκια καλομαθημένα όταν επικαλούνται κόπωση και ζητάνε αγκαλιά. Ίσως να κρύβεται μια εμβιομηχανική ανωμαλία που αναγκάζει τους μύες του ποδιού να λειτουργούν από διαφορετικές γωνίες απ’ ότι θα έπρεπε με συνέπεια το υπερβολικό κόστος σε ενέργεια, κόπωση και πόνο.

Όταν λοιπόν παρατηρηθεί «παράξενη» βάδιση ή στάση, οι γονείς θα ανατρέξουν στον παιδίατρο ή τον ορθοπαιδικό. Όμως υπάρχουν και περιπτώσεις όπου δεν γίνεται εύκολα αντιληπτό κάποιο σύμπτωμα και εδώ έχει σημαντική θέση η προληπτική εξέταση και η προαγωγή υγείας ιδίως στα νηπιαγωγεία και τα σχολεία.

ΠΛΑΤΥΠΟΔΙΑ, ΒΛΑΙΣΟΠΛΑΤΥΠΟΔΙΑ, flat foot 

Ένα παιδί έχει πλατυποδία όταν από τα πέλματα των ποδιών του λείπει η καμάρα ιδίως όταν στέκεται όρθιο. Με την επιπέδωση της πλάγιας καμάρας προκαλείται και στροφή της πτέρνας προς τα έξω, βλαισότητα δηλαδή, η οποία συνήθως διορθώνεται όταν το παιδί στέκεται στις μύτες των ποδιών του.

Στις πιο πολλές περιπτώσεις η παιδική πλατυποδία είναι ανώδυνη και δεν χρειάζεται ειδική θεραπεία, αφού οι τυχόν μικροπαρεκκλίσεις από το φυσιολογικό αποκαθίστανται από μόνες τους. Συνήθως δεν συνιστάται το ορθοπεδικό παπούτσι, αλλά ένα ανατομικό υπόδημα και αθλητικές δραστηριότητες.

Φυσιολογικά η ποδική καμάρα αρχίζει να αναπτύσσεται μετά την ηλικία των 12-18 μηνών, αφού δηλαδή το βρέφος αρχίσει να περπατάει και ολοκληρώνεται γύρω στα 5-6 χρόνια. Τα μωρά, λοιπόν, γεννιούνται με πλατυποδία και οι καμάρες του πέλματος αναπτύσσονται σταδιακά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους κι ενώ οι γονείς αναζητούν θεραπευτική αντιμετώπιση της πλατυποδίας ολοένα και περισσότεροι επιστήμονες υποστηρίζουν πως δεν χρειάζεται στις περισσότερες περιπτώσεις, αφού το παιδί με πλατυποδία έχει την ίδια αθλητική ικανότητα με τα άλλα παιδιά. Αντίθετα, μάλιστα, η θεραπευτική αντιμετώπιση της παιδικής πλατυποδίας μπορεί να είναι επώδυνη και να προκαλέσει κινητικά προβλήματα.

Στην ηλικία των 3-6 ετών το 1% των παιδιών παρουσιάζει άκαμπτη πλατυποδία, ενώ το 44% έχει εύκαμπτη πλατυποδία. Τα αγόρια μάλιστα έχουν διπλάσιες πιθανότητες εμφάνισης πλατυποδίας σε σύγκριση με τα κορίτσια. Ειδικά παπούτσια, πάτοι ή ειδικοί νάρθηκες έχει τεκμηριωθεί ότι συνήθως δε θεραπεύουν την πλατυποδία.

 

Στη χαλαρή πλατυποδία μπορεί να εκλύεται άλγος μετά από παρατεταμένη ορθοστασία ή περπάτημα. Αντίθετα η δύσκαμπτη πλατυποδία είναι συχνά επώδυνη και δεν διορθώνεται όταν ο ασθενής στέκεται στις μύτες των ποδιών του και τότε πράγματι χρειάζεται διερεύνηση.

Η ασυμπτωματική πλατυποδία των ενηλίκων δεν απαιτεί καμία θεραπεία, ούτε περιορισμό των δραστηριοτήρων. Η συμπτωματική πλατυποδία θεραπεύεται με προσαρμογή των υποδημάτων, με στηρίγματα της έσω καμάρας, με ασκήσεις ενδυνάμωσης μυών, με έλεγχο του σωματικού βάρους και ίσως με φαρμακευτική αγωγή. Η συμπτωματική άκαμπτη πλατυποδία ίσως χρειάζεται χειρουργική επέμβαση.

ΚΟΙΛΟΠΟΔΙΑ

Είναι η υπερβολική ανύψωση της ποδικής καμάρας. Επειδή η καμάρα δεν μπορεί να απορροφήσει αποτελεσματικά τις δυνάμεις κατά την αλλαγή βήματος, πέφτει μεγαλύτερο βάρος στη πτέρνα και στις κεφαλές των μεταταρσίων προκαλώντας πόνο και τυλώσεις (κάλους). Η υπερβολική κοιλοποδία μπορεί επίσης να προκαλέσει πόνους στα γόνατα, τα ισχία, ή την οσφυϊκή χώρα. Συνήθως αντιμετωπίζεται με ορθωτικά βοηθήματα (υποστήριξη της ποδικής καμάρας).

Στις βαριές συγγενείς ή επίκτητες παραμορφώσεις μπορεί να απαιτείται χειρουργική διόρθωση. Η προοδευτικά επιδεινούμενη κοιλοποδία δεν πρέπει να παραμελείται γιατί μπορεί να υποκρύπτει εξελισσόμενη νευρολογική βλάβη.

ΡΑΙΒΟ ΜΕΤΑΤΑΡΣΙΟ

Ένα από τα πιο συνηθισμένα προβλήματα του ποδιού στο βρέφος είναι η παρέκκλιση του άκρου ποδιού προς τα μέσα. Αν το άκρο πόδι είναι εύκαμπτο και μπορεί εύκολα να επανέλθει στην κανονική του θέση, πιθανό να μη χρειαστεί καμιά θεραπεία. Σε αντίθετη περίπτωση το ραιβό μετατάρσιο αντιμετωπίζεται με διορθωτικούς γύψους. Αν δε διορθωθεί μέχρι την ηλικία των 2 χρόνων και η στροφή προς τα μέσα είναι τόσο έντονη που να επηρεάζει το φυσιολογικό περπάτημα του παιδιού, τότε μπορεί να διορθωθεί χειρουργικά.

   

ΒΑΔΙΣΗ ΜΕ ΤΑ ΣΚΕΛΗ ΣΕ ΑΠΑΓΩΓΗ  (Βάδιση με ανοικτά πόδια)

Συνηθισμένο φαινόμενο στα παιδιά που έχουν πρόσφατα ξεκινήσει να περπατούν, γιατί έτσι ισορροπούν καλύτερα. Το βάδισμά τους μοιάζει με την κίνηση της πάπιας. Καθώς μεγαλώνουν συνήθως το βάδισμά τους βελτιώνεται. Το σύμπτωμα αυτό απαιτεί την προσοχή μας αν προκύψει ξαφνικά μετά την ηλικία των τριών ετών.

ΠΕΡΠΑΤΗΜΑ ΣΤΙΣ ΜΥΤΕΣ ΤΩΝ ΠΟΔΙΩΝ  (tip toe walking)

Είναι συνηθισμένο φαινόμενο στα μικρά παιδιά, ιδιαίτερα κατά το 2ον χρόνο της ζωής τους. Στους δακτυλοβάμονες που περπατούν σχεδόν συνέχεια στη μύτη των ποδιών τους και συνεχίζουν και μετά την ηλικία των 2 χρόνων πρέπει να αποκλεισθούν ορθοπαιδικά ή νευρολογικά προβλήματα όπως είναι η υπερτονία.

 

ΒΑΔΙΣΗ ΜΕ ΤΟ ΠΕΛΜΑ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΣΑ (intoeing)

 Πολλά παιδιά περίπου στην ηλικία των δύο ετών έχουν την τάση να γυρίζουν τις μύτες των ποδιών προς τα μέσα όταν περπατούν.

Καλό είναι να ενθαρρύνουμε το παιδί να μη κάθεται για πολλή ώρα στα γόνατα με τις κνήμες να ακουμπούν στο πάτωμα (θέση Βούδα). Η πρόσθια συστροφή (anteversion) του μηριαίου αυχένα που προκαλεί αυτό το περπάτημα κάνει το παιδί να σκουντουφλάει συχνά.

Τα περισσότερα παιδιά ξεπερνούν το περίεργο αυτό περπάτημα μεγαλώνοντας, συνήθως ως τα 12 έτη τους. Σπάνια απαιτείται χειρουργική διόρθωση.