ΕΠΙΚΟΝΔΥΛΙΤΙΔΑ (lateral epicondylitis)

Η επικονδυλίτιδα ή «αγκώνας τεννιστών» (tennis elbow) είναι το συχνότερο σύνδρομο υπέρχρησης.

Αν και ο όρος «επικονδυλίτιδα» δηλώνει φλεγμονή στον επικόνδυλο στην ουσία πρόκειται για τενοντοπάθεια των εκτεινόντων του καρπού.

Η μεγάλη συχνότητα εμφάνισης της νόσου στους ασχολούμενους με το τένις έδωσε το όνομα του αθλήματος σ΄ αυτήν παρότι συνήθως συμβαίνει σε ενασχολήσεις της καθημερινότητας ιδίως μετά από κινήσεις που απαιτούν επαναλαμβανόμενη έκταση του καρπού.

Η επικονδυλίτιδα αρχίζει συνήθως αθόρυβα, με πόνο στην έξω πλευρά του αγκώνα μετά από υπέρχρηση του άνω άκρου, ιδίως του χεριού.

Ο πόνος συνήθως εντοπίζεται 1-2 εκατοστά περιφερικώς της οστικής προεξοχής του επικονδύλου, μπορεί να επεκτείνεται σε όλη τη ραχιαία επιφάνεια του αντιβραχίου και να ακτινοβολεί και στην οπίσθια. Επιδεινώνεται με τις χειρωνακτικές δραστηριότητες και βελτιώνεται με την ανάπαυση. Τις περισσότερες φορές είναι ήπιος, όμως μπορεί να γίνει τόσο έντονος ώστε κάθε συλληπτική προσπάθεια του χεριού να φαντάζει αδύνατη. 

Η επικονδυλίτιδα συνήθως είναι το αποτέλεσμα της χρόνιας υπερχρησιμοποίησης των μυών του αντιβραχίου, ξαφνικής και έντονης σύσπασής τους, η άμεσης πλήξης στον έξω βραχιόνιο κόνδυλο. Συνήθως πάσχει ο βραχύς εκτείνων τον καρπό μυς, αλλά μπορεί να προσβληθούν επίσης ο μακρός εκτείνων, ο εκτείνων τα δάκτυλα και ο ωλένιος εκτείνων, οι μύες δηλαδή που εκφύονται από την επικονδύλιο απόφυση του βραχιονίου οστού και σταθεροποιούν τον καρπό κατά τη λειτουργία του χεριού ή εκτείνουν τον καρπό ώστε τα δάκτυλα να έχουν ικανοποιητικό δραγμό.

Όπως και στις άλλες περιπτώσεις τενοντίτιδων, οι τένοντες αποδυναμώνονται λόγω αθροιστικής καταπόνησης οπότε και δημιουργούνται μικροσκοπικές ρήξεις, συνήθως στο πιο αδύνατο σημείο τους, δηλαδή στην περιοχή πλησίον της πρόσφυσής τους στο οστούν.

Η επικονδυλίτιδα παρατηρείται πιο συχνά σε άτομα ηλικίας 40-50 ετών και τους καπνιστές. Οι πάσχοντες συνήθως περιγράφουν πόνο που παρουσιάζεται στην έκταση του καρπού υπό αντίσταση, με τον καρπό σε κερκιδική απόκλιση και το αντιβράχιο σε πρηνισμό, με την παλάμη δηλαδή στραμμένη προς το έδαφος, ενώ ο αγκώνας είναι τεντωμένος. Πολλές φορές ο πόνος αναδεικνύεται και με την έκταση του μέσου δακτύλου υπό αντίσταση.

  

ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η επικονδυλίτιδα που επιμένει παρά τη συντηρητική θεραπεία, μπορεί να μην είναι επικονδυλίτιδα και πρέπει να διαφοροδιαγνωστεί από άλλα αίτια επώδυνου αγκώνα όπως η Αυχενική ριζαλγία, το Σύνδρομο Θωρακικής Εξόδου, η Επιφυσίτιδα (Σύνδρομο Little League), η Εσω επικονδυλίτιδα, το Σύνδρομο υμενικής πτυχής (Plica), η Διαχωριστική οστεοχονδρίτιδα, η Αρθρίτιδα (π.χ. κρυσταλλική ή ρευματοειδής), το παγιδευτικό σύνδρομο περιφερικού νεύρου (κερκιδικού, ραχιαίου μεσόστεου, σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα). 

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Η απλή ακτινογραφία συνήθως είναι αρνητική ευρημάτων. Είναι όμως απαραίτητη όταν υπάρχει διαταραχή στην κινητικότητα της άρθρωσης ή κριγμός για να αποκαλύψει τυχόν οστεόφυτα λόγω αρθρίτιδας ή ασβεστώσεις και είναι χρήσιμη σε επίμονες περιπτώσεις για τον αποκλεισμό σπάνιας οστικής ή αρθρικής παθολογίας (οστικές βλάβες, οστεοχονδρίτιδα, χονδρωμάτωση).

Η αξονική τομογραφία, η MRI και το σπινθηρογράφημα είναι χρήσιμα στον αποκλεισμό οστεονέκρωσης, κατάγματος κοπώσεως ή άλλης σπανιότερης παθολογίας.

Το υπερηχογράφημα μπορεί να αναδείξει την τενοντίτιδα, μερική ρήξη ή ασβεστώσεις ή να κατευθύνει στις θεραπευτικές επιλογές όπως πχ στην έγχυση αυτόλογων αιμοπεταλίων ή την διαδερμική επεμβατική.

Το ηλεκτρομυογράφημα είναι χρήσιμο στον αποκλεισμό παγιδευτικού νευρικού συνδρόμου, ιδίως στις περιπτώσεις που υπάρχουν παραισθησίες που συνοδεύουν τον πόνο όπως μουδιάσματα και καψίματα ή άλλα νευρολογικά σημεία όπως αδυναμία των εκτεινόντων μυών.

Μερικές φορές η ύφεση των συμπτωμάτων μετά από τοπική έγχυση αναισθητικού στην περιοχή της τενόντιας βλάβης επιβεβαιώνει τη διάγνωση.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Συνήθως η τενοντίτιδα υποχωρεί με περιορισμό των δραστηριοτήτων, διατάσεις, εφαρμογή κρύων επιθεμάτων και χρήση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων τοπικά και συστηματικά από το στόμα. 

Η τοπική έγχυση κορτιζόνης και οι εγχύσεις αυτόλογου πλάσματος πλούσιων σε αιμοπετάλια (PRP) είναι αποτελεσματικά στις πιο δύσκολες περιπτώσεις.

Ορισμένοι συστήνουν τις ενέσεις Υαλουρονικού Οξέος ή βοτουλινικής τοξίνης (BTX, ΒΟΤΟΧ).

Οι ασκήσεις εύρους τροχιάς των αρθρώσεων του αγκώνα και του καρπού, οι διατάσεις των μυών του αντιβραχίου και οι έκκεντρες ασκήσεις ενδυνάμωσης, δηλαδή οι πλειομετρικές συσπάσεις όπου οι εκτείνοντες εργάζονται υπό αντίσταση ενώ αυξάνει το μήκος τους, είναι η βάση του προγράμματος αποκατάστασης που συνδυάζεται με διάφορα φυσικά μέσα και θεραπευτικές τεχνικές: υπέρηχο, αναλγητικά ρεύματα, laser, παραφινόλουτρα-δινόλουτρα, χειρομαλάξεις (μυοπεριτονιακή απελευθέρωση και τεχνικές εγκάρσιας τριβής), κινησιοπερίδεση (kinesio Taping), κινητοποίηση των αρθρώσεων (joint mobilisation) , χειρισμοί (manipulation), ξηρός βελονισμός (acupuncture), προλοθεραπεία, κρουστικός υπέρηχος (extra corporeal shock wave therapy-ECSWT).

Η ακινητοποίηση του αντιβραχίου σε ανάρτηση άνω άκρου, οι νάρθηκες έκτασης του καρπού και οι δέστρες του αγκώνα θεωρείται πως συμβάλλουν στη θεραπεία, γιατί ελαττώνουν την επιμήκυνση των μυοτενόντιων ινών και περιορίζουν τις δυνάμεις τάσης στους τένοντες των εκτεινόντων του καρπού, ελαττώνουν τον πόνο και βελτιώνουν την δύναμη δραγμού.

Οι ενδείξεις της χειρουργικής αντιμετώπισης είναι η αποτυχία της συντηρητικής αγωγής για χρονικό διάστημα πλέον των 6 μηνών, ο πόνος ηρεμίας, η εγκατάσταση δυσκαμψίας του αγκώνα και κυρίως η αναγκαστική αλλαγή των δραστηριοτήτων ή ακόμα και της εργασίας του ασθενή επί μακρόν.

Οι επεμβάσεις που γίνονται συνήθως είναι η επιμήκυνση, απελευθέρωση ή καθαρισμός-νεαροποίηση (debridement) της έκφυσης των εκτεινόντων στον έξω επικόνδυλο,  η διάνοιξη της περιτονίας,  η περιστροφή του αγκωνιαίου μυός,  η αφαίρεση τμήματος του έξω κονδύλου (επικονδυλεκτομή),  ή ο συνδυασμός τους.  

Συμπερασματικά, συνήθως με την κατάλληλη θεραπεία τα συμπτώματα της επικονδυλίτιδας βελτιώνονται σε μερικές εβδομάδες. Τις περισσότερες φορές η ανάπαυση, η εργονομική συμπεριφορά, τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα, οι τοπικές εγχύσεις κορτιζόνης ή αυτόλογου πλάσματος πλούσιων σε αιμοπετάλια (PRP) και η φυσικοθεραπεία αρκούν.  

Μερικές φορές ωστόσο τα συμπτώματα μπορεί να επιμένουν για αρκετούς μήνες και τότε μπορεί να απαιτούνται πρόσθετα θεραπευτικά μέσα ή χειρουργική επέμβαση.

Εάν η επικονδυλίτιδα δεν αντιμετωπιστεί κατάλληλα μπορεί να χρονίσει και να επανέρχεται κατά εξάρσεις υποβαθμίζοντας την ποιότητα ζωής του ασθενή.

Προληπτικά, λοιπόν, ο καρπός πρέπει να διατηρείται σε ουδέτερη θέση, ενώ δεν πρέπει να επιμένουμε σε δραστηριότητες του χεριού κατά την εργασία, τα σπορ ή τα χόμπι που προκαλούν πόνο.

Διακόπτουμε και ξεκινάμε πιο προοδευτικά κι αν παρόλα αυτά ο πόνος επιμένει ή επανέρχεται δεν πρέπει να καθυστερούμε την επίσκεψη στο γιατρό μας. 

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΜΥΟΠΕΡΙΤΟΝΑΪΚΟΥ ΠΟΝΟΥ

Το μυοπεριτονιακό σύνδρομο είναι μια μορφή επίμονης μυαλγίας που συμβαίνει όταν ένας μυς συσπάται κατ’ εξακολούθηση λόγω  φυσικής ή ψυχολογικής επιβάρυνσης κατά την εργασία ή τις άλλες δραστηριότητες της καθημερινότητας.

Πρόκειται για μια επώδυνη κατάσταση η οποία προκαλείται από ένα ή περισσότερα ενεργά trigger points (σημεία σκανδάλης) και μπορεί να προσβάλλει όλες τις μυϊκές ομάδες του σώματος.

Το trigger point είναι μια επώδυνη ψηλαφητή «σκλήρυνση» του μυός,  ένα οζίδιο ενός περίπου εκατοστού πλησίον της νευρομυϊκής σύναψης, που μπορεί να προκαλεί πόνο σε όλον το μυ, ενώ αρκετές φορές μπορεί να γίνεται αντιληπτός σε πιο απομακρυσμένη περιοχή καθώς μπορεί να ερεθίζει τα μικρά τοπικά νεύρα, γι’ αυτό και ο αναφερόμενος πόνος ή οι συνοδές διαταραχές του, όπως μουδιάσματα, καυσαλγίες, αίσθημα βάρους κλπ δεν ταιριάζουν με τη γνωστή δερμοτομιακή κατανομή των μεγάλων νεύρων. 

Το σημείο σκανδάλης μπορεί να προκληθεί μετά από οξεία κάκωση του μυός ή μετά από συνεχή μυϊκή καταπόνηση, ιδίως σε απασχολούμενους με δραστηριότητες που απαιτούν επαναλαμβανόμενες κινήσεις, σε άτομα με ανεπαρκή έλεγχο της στάσης τους σώματός τους, σε όσους έχουν υιοθετήσει προβληματικά μοντέλα κίνησης λόγω κακής συνήθειας ή λόγω άλλων παθήσεων των οστών και των αρθρώσεων, αλλά και εκείνους που αντιδρούν με «σφίξιμο» των μυών απέναντι στις συνθήκες ψυχικής έντασης.

Το σημείο αυτό της ενεργοποίησης βρίσκεται μέσα σε έναν ή περισσότερους μύες, επεκτείνεται και στον πέριξ συνδετικό ιστό (περιτονία) και είναι χαρακτηριστικό για κάθε μυ. Αφορά μια ευαίσθητη,τεντωμένη, συνεσπασμένη δεσμίδα, ισχαιμική, υποξαιμική, με όξινο PH, αυξημένη συγκέντρωση αλγογόνων και φλεγμονωδών ουσιών και ειδική ηλεκτρομυογραφική συμπεριφορά.

Παρότι το trigger point μπορεί να φανεί στο υπερηχογράφημα υψηλής ευκρίνειας, η διάγνωση του συνδρόμου είναι κυρίως κλινική και βασίζεται στο ιστορικό του ασθενή και στην ψηλάφηση του «κόμβου» πυροδότησης, του οποίου η πίεση αναπαράγει τον πόνο.

O πόνος του συνδρόμου είναι σταθερός, έντονος, συνοδεύεται από περιορισμό των κινήσεων της πάσχουσας περιοχής και χειροτερεύει με το στρεs. Δεν υποχωρεί αυτόματα, αντίθετα επιμένει ή επιδεινώνεται και μπορεί να συνοδεύεται από αίσθημα κόπωσης, κεφαλαλγία, εφιδρώσεις, τοπικό οίδημα και διαταραχές της θερμοκρασίας.

Το σημείο σκανδάλης μπορεί επίσης να ενεργοποιηθεί και να προκαλέσει πόνο κατά τη διάρκεια του ύπνου διαταράσσοντάς τον, ενώ μερικοί ερευνητές θεωρούν ότι το μυοπεριτοναϊκό σύνδρομο μπορεί σε ορισμένους ασθενείς να εξελιχθεί σε ινομυαλγία, μια χρόνια πάθηση διάχυτου πόνου.

Η θεραπεία στοχεύει στην απενεργοποίηση του σημείου πυροδότησης και αφορά τη διακοπή του φαύλου κύκλου: «σπασμός - πόνος – σπασμός» ώστε να επαναφέρει τον μυ όπου βρίσκεται το σημείο σκανδάλης στο φυσιολογικό του μήκος ηρεμίας.

Τα θεραπευτικά μέσα περιλαμβάνουν τη φαρμακευτική αγωγή με αντιφλεγμονώδη, τραμαδόλη, αντικαταθλιπτικά (SNRI) , πρεγκαμπαλίνη και ηρεμιστικά-σπασμολυτικά, τα επιθέματα λιδοκαΐνης και καψαϊκίνης, τις ενέσεις στα trigger point με φάρμακο ή χωρίς φάρμακο και τη φυσικοθεραπεία με έμφαση στην αναλγησία με τα φυσικά μέσα (ΤΕΝΣ, Biofeedback, μάλαξη, υπέρηχα....),  τις διατάσεις, τη μυϊκή ενδυνάμωση και τις ασκήσεις εύρους τροχιάς της άρθρωσης και κυρίως την επανεκπαίδευση θέσης-στάσης  με σκοπό την αναδιοργάνωση της περιοχής από άποψη μυϊκής ισχύος και ελαστικότητας με παράλληλη ενεργοποίηση της πλαστικότητας του εγκεφάλου σε νέα πιο υγιή πρότυπα κίνησης.

Σε όλη αυτή τη διαγνωστική-θεραπευτική διαδρομή πρέπει να ανευρεθεί το αίτιο της μυοσκελετικής καταπόνησης και να αρθούν οι παράγοντες που το προκαλούν, να διορθωθούν πιθανοί διατροφικοί προδιαθεσικοί παράγοντες όπως η ανεπάρκεια σιδήρου, μαγνησίου, ασβεστίου και βιταμίνης D, αλλά και να να επαναπροσδιοριστούν οι ατομικές δυνατότητες και τα όρια του ασθενούς όσον αφορά την ανάπαυση-αχρησία αλλά και την εργασία-κόπωση με βάση τους κανόνες της εργονομικής συμπεριφοράς.

Το σύνδρομο μυοπεριτοναϊκού πόνου αυξάνεται ολοένα τα τελευταία χρόνια λόγω του σύγχρονου τρόπου ζωής που απαιτεί μεγάλη εξειδίκευση και αυστηρό επιμερισμό εργασιών οπότε και χρησιμοποιούνται πιο εντατικά ορισμένοι μύες που αναγκάζονται να κινητοποιούνται σε συγκεκριμένες θέσεις κατ’ επανάληψη έτσι ώστε η συστηματική αυτή  κινητοποίησή τους, ακόμα κι αν οι φορτίσεις είναι μικρές, να προκαλεί τα σημεία σκανδάλης, ακόμα και σε ευχάριστες ενασχολήσεις όπως η μουσική, ο αθλητισμός, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια που επιβάλλουν γρήγορες, επαναλαμβανόμενες, όμοιες κινήσεις, πόσω δε μάλλον εάν αυτές αφορούν εργασίες πέραν των τεσσάρων ωρών.

Σήμερα, λοιπόν, σε κάθε επίμονο μυοσκελετικό πόνο που επανέρχεται συχνά, ιδίως εάν αφορά την περιοχή του αυχένα, της οσφύος, των ωμοπλατών και της λεκάνης πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το μυοπεριτοναϊκό σύνδρομο αφού τα σημεία ανάφλεξης που μπορεί να έχουν ήδη αναπτυχθεί εύκολα πυροδοτούνται και μπορεί να ταλαιπωρούν τον ασθενή για αρκετό χρονικό διάστημα οδηγώντας στη συγκεκριμένη νευρομυϊκή διαταραχή.

Πρόληψη μυοσκελετικών καταπονήσεων - Εργονομική συμπεριφορά

Παρότι η μυοσκελετική υγεία εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, η θετική συμβολή της εργονομικής συμπεριφοράς, της άσκησης και του ελέγχου του σωματικού βάρους είναι αδιαμφισβήτητη.

Πολλές από τις περιπτώσεις οξέος ή χρόνιου πόνου οφείλονται στην καταπόνηση του μυοσκελετικού  συστήματος κατά την εργασία ή τις άλλες δραστηριότητες της καθημερινότητας.

Είναι πολύ σημαντικό να αναγνωριστούν και να διορθωθούν οι λανθασμένες θέσεις και στάσεις που μπορεί να βλάψουν ή να προκαλέσουν πόνο, όπως για παράδειγμα η  λανθασμένη καθιστή θέση λόγω ακατάλληλου ύψους γραφείου ή καρέκλας.

Οφείλουμε να φροντίζουμε να διατηρούμε καλή φυσική κατάσταση και βάρος με αεροβικές ασκήσεις, όπως περπάτημα, κολύμπι, πιλάτες κλπ και να ενεργούμε εργονομικά ώστε να εκτελούμε την απαιτούμενη  δράση με το λιγότερο κόστος για το σώμα μας.

Οι καθημερινές επαγγελματικές & κοινωνικές ασχολίες  που απαιτούν πολλές κάμψεις προς τα εμπρός, ελαττώνουν τα φυσιολογικά κυρτώματα της Σ.Σ. προκαλώντας καταπονήσεις στα μυοσυνδεσμικά στοιχεία και τους μεσοσπονδύλιους δίσκους
.

Γι’ αυτό πρέπει να αποφεύγουμε την παρατεταμένη παραμονή στην ίδια θέση και να διακόπτουμε κάθε 1-2 ώρες ώστε να τεντωθούμε και να περπατήσουμε. Να μη κυρτώνουμε και ιδίως να μη κάμπτουμε τη μέση,  ούτε να σκύβουμε το κεφάλι, περισσότερο από 30^ο , ενώ διατηρούμε τη φυσιολογική λόρδωση της μέσης.

Προσέχουμε ώστε να μην εργαζόμαστε σε άβολες ή στροφικές θέσεις, ενώ αποφεύγουμε τις συχνές επαναλαμβανόμενες κινήσεις προς τη μία πλευρά ή τη συνεχή περιστροφή του λαιμού.

Κατά την άρση βάρους χρησιμοποιoύμε τα πόδια, διευρύνουμε τη βάση στήριξής μας, διατηρούμε την πλάτη ευθεία και μεταφέρουμε κοντά στο σώμα.

Στο γραφείο, προσέχουμε το ύψος του επίπλου, το ύψος και την απόσταση της καρέκλας, τη θέση της οθόνης και του πληκτρολογίου. Κρατάμε την ευθεία στάση του σώματος με καλή στήριξη της μέσης, με ώμους χαλαρούς, χωρίς να γέρνουν μπροστά, και τους αγκώνες στο πλάι. Προσέχουμε ώστε οι γωνίες των ισχίων, των αγκώνων και των γονάτων να είναι περίπου 90^ο , ενώ κρατάμε τους καρπούς και τα χέρια σε ουδέτερη θέση.

Χρησιμοποιούμε κατά προτίμηση εργονομικά εργαλεία, όπως πληκτρολόγιο,  ποντίκι, μολύβι, ψαλίδι κλπ.

Όσο μακρύτερα εργαζόμαστε από τον κορμό μας τόσο καταπονούμαστε, επομένως προσπαθούμε να στεκόμαστε κοντά στο αντικείμενο, ώστε τα χέρια μας να λειτουργούν κοντά στον κορμό στο ύψος της κοιλιάς και του θώρακα.

Στην όρθια στάση, το αντικείμενο της εργασίας μας πρέπει να βρίσκεται στο ύψος των αγκώνων, ενώ φροντίζουμε να μεταφέρουμε περιοδικά το βάρος του σώματος από το ένα πόδι στο άλλο, κατά προτίμηση με τη χρήση κάποιου στηρίγματος.

Εξοπλίζουμε και οργανώνουμε το σπίτι με πρακτικές κι εργονομικές κατασκευές ώστε να περιορίζονται κατά το δυνατό οι συχνές κινήσεις πάνω από το επίπεδο του ώμου, τα σκυψίματα και τα γονατίσματα.

Επιδιώκουμε να μη στεκόμαστε σκυφτοί, ούτε να σκύβουμε με τεντωμένα γόνατα ακόμα κι αν πρόκειται να σηκώσουμε κάτι πολύ ελαφρύ, να μη γονατίζουμε και κυρίως να αποφεύγουμε τα βαθειά καθίσματα.

Φροντίζουμε ώστε το κρεβάτι μας να μην είναι χαμηλό, ενώ ξαπλώνουμε ή  σηκωνόμαστε από το πλάι.

Δεν εργαζόμαστε σε αδέξιες στάσεις, ούτε ξεκουραζόμαστε σε άβολες θέσεις και χρησιμοποιούμε εργονομικά σκεύη και εργαλεία.

Στα χόμπι, δεν τα «δίνουμε» ξαφνικά όλα, αντίθετα προετοιμαζόμαστε με ζέσταμα, διατάσεις και κατάλληλο εξοπλισμό, ενώ φοράμε άνετα χαμηλά υποδήματα.

Συμπερασματικά: λειτουργούμε εργονομικά, δηλαδή προσαρμόζουμε τις καθημερινές μας δραστηριότητες στις δυνατότητες του σώματός  μας εφαρμόζοντας εμβιομηχανικές συμπεριφορές και χρησιμοποιώντας ειδικά σχεδιασμένα εργαλεία, αντικειμένα και ανθρωποκεντρικές κατασκευές ώστε να λειτουργούμε με άνεση και ασφάλεια.

Δεν αγνοούμε συμπτώματα που επιμένουν και ζητάμε τη συμβουλή του γιατρού σε πόνο της σπονδυλικής στήλη, των ώμων, των αγκώνων και των καρπών. Όπως επίσης δεν παραμελούμε μουδιάσματα σε χέρια ή πόδια, διάχυτο πόνο στον κορμό ή ενοχλήματα στα γόνατα.

Ποτέ δεν είναι αργά να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε τις συνήθειές μας και να φερθούμε με σύνεση στο σώμα μας και κυρίως να διδάξουμε τους νεώτερους να σέβονται τις δυνάμεις τους.

Πρόληψη υγείας σημαίνει καλύτερη ζωή.